Урок пятнадцатый
Емхана (поликлиника)
Сөздік
Денсаулық- здоровье
Салқын тию – простуда
Негіз- основа
Қабыну- воспаление
Емделу- лечится
Ауру- болезнь
Дәрігер- врач
Аурухана – больница
Емхана – поликлиника
Тіс дәрігері – зубной врач
Қан қысымы – давление
Байлық – богатство
Бас айналу – головокружение
Тұмау – насморк
Өлшеу – измерять
Дәрі – лекарство
Керек – надо, нужен
Ішу керек- надо пить
Бас ауруы – головная боль
Ауырады – болит
1. Оқыңыз (читайте). Қайталаңыз (повторяйте).
3. Сұхбаттасу
4. — Сәлеметсіз бе? Кіруге бола ма? (Здравствуйте! Можно войти?)
5. — Сәлеметсіз бе! Бері келіңіз, отырыңыз.
6. (-Здравствуйте! Подойдите, садитесь.) Қай жеріңіз ауырады? (-Что у вас болит? На что жалуетесь?)
7. — Басыңыз ауыра ма? (- Голова болит?)
8. — Басым жиі ауырады. (- Голова часто болит).
9. — Ауырғаныңызға қанша болды? (- Сколько дней больны?)
10. — Ауырғаныма оншақты күн болды. (- Болею около десяти дней.)
11. — Денеңіз қыза ма, ыстығыңыз көтеріле ме? (- Повышается ли температура?)
12. — Денем кешке жақын қызады. (- Температура повышается к вечеру).
13. — Басыңыздың қай жері ауырады? (- В какой части головы чувствуете боль?)
14. — Желкем ауырады? (- Болит затылок).
15. — Қанша уақыт ауырады? (- Какова продолжительность боли?)
16. — Күніне екі-үш сағатқа дейін ауырады. (- В день болит до двух-трех часов).
17. — Жүрегіңіз айни ма? (- Бывает ли тошнота?)
18. — Жүрегім таңертең тұрғанда айниды? (- Меня тошнит по утрам).
19. — Сізге дәрігерлік тексерістен өту керек. (- Вам надо пройти обследование).
20.
21. Грамматика
22. Өткен шақ (Прошедшее время)
23. Жедел өткен шақ
24. Простое недавно прошедшее время передает либо действие, совершенное в недавнем прошлом, либо достоверно свершившееся действие — очевидный факт — и образуется путем прибавления к основе глагола суффиксов
25. 1. -ды/-ді после гласных, сонорных и звонких согласных:
26. Бар+ды — ходил
27. Жаз+ды — написал
28. Қара+ды — смотрел
29. 2. –ты/-ті после глухих:
30. Кет+ті — ушел, уехал
31. Айт+ты — сказал, говорил
Спряжение в прошедшем времени
Отрицательная форма простого недавно прошедшего времени образуется с помощью аффиксов –ма,/-ме, -па/-пе,-ба/-бе, которые соединяются с основой глагола, аффиксы прошедшего времени следуют за ними:
Жаз-ба-ды-м — я не писал
Айт-па-ды-ңыз — вы не сказали
Бұрын өткен шақ (давно прошедшее время)
Выражает действие, давно прошедшее (в значении «было давно» и «оказывается, было давно») образуется при помощи суффиксов
-ып + -іп, +ж.ж, -п
Төле+п+сіз – Вы, оказывается, давно заплатили
Бар+ып+пын – Я, оказывается, давно ходил
Выражает действия, произошедшие в прошлом (в значении «убеждая собеседника»), а также действия, свидетелем которых говорящий не был (образуется с помощью суффиксов -ған/-ген, +ж.ж, -қан/-кен)
Айт+қан+мын — я давно говорил
Жаз+ған+сың — ты давно писал
Жазылым
1-тапсырма. Айтты, барды, кетті сөзін жіктеңіз (просклоняйте слова)
2-тапсырма. Оқыңыз.Сөз тіркесін құраңыз (читайте, соедините слова)
(Не забыли взять в руки словарь)
Басым қараймын
Көзім емдеймін
Жүрегім ауырады. Мен тексеремін
Аяғым анықтаймын
Тісім жұламын
Қолым өлшеймін
3- тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз. Диалогты жалғастырыңыз.
(Ответьте на вопросы, продолжите диалог)
— Сәлеметсіз бе?
— Сәлеметсіз бе! Кіріңіз. Қай жеріңіз ауырады?
—
—
—
—
Есіңе сақтаңыз! (Запомните!)
Қазақтың ақыл-ой қабілетінің зорлығына барған сайын менің көзім жетуде. Қандай әсем сөйлейді! Кез келгені айтайын дегенін тез түсіндіре алады. Қарсыласының сөзіне шебер тойтарыс бере біледі… дала Демосфендерінің кейбіреулері мені сөздерінің мазмұндылығымен және жігерлілігімен баурап алды».
А.Янушкевич
