Сезон второй, урок двенадцатый
Грамматика
Жіктік жалғау (личные окончания)
В казахском языке именные части речи спрягаются, то есть принимают личные окончания, и в предложении всегда выступают в качестве сказуемого.
Мысалы: мен дәрігермін (я — врач)
1-жаттығу. Прочитайте и переведите, попробуйте определить окончания.
Мен студентпін. Сен инженерсің. Мен ұшқышпын. Сен ғалымсың. Сіз тәрбиешісіз. Сіздер доссыздар. Біз студентпіз. Сен әншісің. Мен дәрігермін. Сен мұғалімсің.
Есіңе сақта!
Жіктік жалғау еще называют окончанием сказуемого, так как оно присоединяется к последнему слову (глаг., сущест., прил.) в предложении.
2 жаттығу. Переведите. Обратите внимание на окончания.
Мен дәрігермін, біріншімін, ақылдымын.
Сен дәрігерсің, екіншісің, ақылдысың.
Сіз дәрігерсіз, үшіншісіз, ақылдысыз.
Ол — дәрігер, төртінші, ақылды.
Біз дәрігерміз, біріншіміз, ақылдымыз.
Сендер дәрігерсіңдер, екіншісіңдер, ақылдысыңдар.
Сіздер дәрігерсіздер, үшіншісіздер, ақылдысыздар.
Олар — дәрігерлер, төртінші, ақылды.
3-жаттығу. Проспрягайте слова ұшқыш, сауатты, тоғызыншы.
4-жаттығу. Проспрягайте глаголы жатыр (лежит), тұр (стоит), жүр (ходит), отыр (сидит) по образцу:
5-жаттығу. Попробуйте перевести предложения.
Арнат үйде жатыр. Біз университеттен келдік. Ауа райы бұзылды. Сіздер ғарышкер Талғат Мұсабаевты көрдіңіздер. Сәуле орындықта отыр. Мен екінші пәтерде тұрамын. Ол — қаҺарман ұшқыш. Сіз бес жыл ауылда тұрдыңыз.
6-жаттығу. Переведите текст и придумайте к нему несколько вопросов, попробуйте рассказать о своей семье.
Менің отбасым
Менің отбасым үлкен. Отбасымда тоғыз адам бар. Олар: атам мен әжем, ата-анам, інім, әпкем, қарындасым және мен. Менің атам — ғалым. Оның аты — Бекмырза. Апам — мұғалім. Апамның аты — Гүлсім. Әкем «Алау» фирмасында басшы болып жұмыс істейді. Әкемнің жасы алпыста. Анам — тілші. Жасы елу алтыда. Ағам — инженер, ал әпкем — дәрігер. Мен «Экосервис» фирамасында хатшы болып жұмыс істеймін. Інім — студент, ал сіңлім — оқушы. Ол мектепте оқиды.
Есіңе сақта!
Бірінші — первый Алтыншы — шестой
Екінші — второй Жетінші — седьмой
Үшінші — третий Сегізінші — восьмой
Төртінші — четвертый Тоғызыншы — девятый
Бесінші — пятый Оныншы — десятый
Сөздік
дәрігер — врач отыр(у) — сидит, сядь,
(сидить)
мұғалім — учитель жүр(у) – ходит, иди
(ходить)
жатыр — лежит үйрену — научиться
отбасы — семья жол — дорога, путь, линия
пәтер — квартира алау — костер, огонь,
пламя, факел
аға — старший брат іні — младший брат
әпке — старшая сестра сіңлі — младшая сестра
Мақал. Попробуйте перевести.
Істегенің еліңе жақсы, үйренгенің өзіңе жақсы.
От редакции. Уроки казахского языка второго сезона для удобства читателей будут выходить один раз в неделю, чтобы можно было основательно и не спеша выполнить задания, а главное — повторить пройденный материал. В работе можно использовать любой справочный материал и словари. Методисты рекомендуют пособия и словари Ш.К. Бектурова и А.Ш. Бектуровой.
Уроки подготовлены лингвистическим центром «ЭйЭлСиСи»
